ΕΙΣΗΓΗΣΗ : ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΣΒΑΡΝΑΣ – ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΑΘΗΝΩΝ

"Το τέλος του Νόμου Κατσέλη και η αναμενόμενη κατάσταση μετά από την κατάργησή του'

Οι οικονομικοπολιτικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν τα τελευταία τουλάχιστον 10 χρόνια στην ελληνική κοινωνία και ιδίως στα χρόνια των μνημονίων όπως αυτά ψηφίστηκαν με τη μορφή του κατεπείγοντος από την ελληνική βουλή, οι  δεσμευτικοί όροι αυτών εξήντλησαν τις οικονομικές αντοχές του ελληνικού λαού. Η δράση όμως έφερε και την αναμενόμενη αντίδραση. Η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, η οικονομική εξαθλίωση σχεδόν του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας που επέφεραν τα δυσβάσταχτα φορομπηχτικά μέτρα των τελευταίων «μνημονιακών» ελληνικών κυβερνήσεων, η φτωχοποίηση των μαζών με την διαρκή και αυξανόμενη μείωση του οικογενειακού εισοδήματός τους, έστειλαν μέσα από τα κινήματα που γεννήθηκαν από την διαδηλώσασα μαζική αγανάκτηση τα μηνύματα εκείνα που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις και την αναγκαιότητα να  υπάρξει μία μορφή αντίδοτου που θα προστατεύσει τους φτωχούς και φτωχοποιημένους πολίτες μας από την ολική καταστροφή. 

Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από ομιλία στις 28/03/2014 του νυν Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, τότε μίλησε όχι ως κυβερνητικός δεσμώτης των μέτρων που επέβαλλε η Τρόϊκα στη χώρα μας αλλά από το αντιπολιτευτικό μετερίζι, λέγοντας ότι : «τούτη την ώρα ένα έγκλημα συντελείται σε βάρος του λαού και της πατρίδας μας. Ένα έγκλημα κοινωνικό, οικονομικό, εθνικό». Έτσι, είχαν χαρακτηριστεί από το νυν πρωθυπουργό οι μνημονιακές δεσμεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης εις βάρος της ελληνικής κοινωνίας, ως ένα Πολιτικό έγκλημα.

Απέναντι σε αυτή την λαίλαπα των μνημονιακής εξαθλίωσης  του λαού μας που είχε ως αποτέλεσμα πρωτίστως να συρρικνωθεί το ετήσια εισόδημα, να μειωθούν οι μισθοί και οι συντάξεις, να εκτοξευθεί η ανεργία σε επικίνδυνα επίπεδα, να μειωθεί το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων και να κινδυνεύσει η ίδια η επιβίωσή των πολιτών, έπρεπε κάτι να γίνει, έτσι ώστε τουλάχιστον να δημιουργηθεί μία ασπίδα σωτηρίας κι ένα πεδίο ασφαλείας για τους πιο αδύνατους οικονομικά συμπολίτες μας.

Απέναντι στον επιδεινούμενη αδυναμία των πολιτών, λόγω της κακής οικονομικής συγκυρίας που επέβαλλαν οι μνημονιακές δεσμεύσεις της χώρας, να ανταποκριθούν στις οφειλές τους και μπροστά στον κίνδυνο που ελλόχευε από τα μέτρα της αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της περιουσίας τους και ιδιαίτερα προκειμένου να προφυλαχτεί η πρώτη ή κύρια κατοικία  των πολιτών, η απάντηση ήρθε από τη Νομοθετική εξουσία με την ψήφιση του επονομαζόμενου και γνωστού στο πανελλήνιο Νόμου Κατσέλη, του νόμου με αριθμό 3869/2010 όπως αυτός έχει τροποποιηθεί μέχρι σήμερα από το νόμο 4161/2013, από το νόμο 4336/2015 από την υπ’αριθμ.2740/16.12.2015 απόφαση της ΤτΕ, από την απόφαση 130777/2015 του Υπουργού Οικονομικών και από τον τελευταίο τροποποιητικό νόμο – κόλαφο – 4336/2016, όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω.

Παραθέτω χαρακτηριστικό απόσπασμα από την αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου της ρύθμισης των οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων, όπως είναι ο ακριβής τίτλος του νόμου Κατσέλη :

«Η εισοδηµατική στενότητα, τα υψηλά επιτόκια στο χώρο ιδίως της καταναλωτικής πίστης, οι επιθετικές πρακτικές προώθησης των πιστώσεων, ατυχείς προγραµµατισµοί, απρόβλεπτα γεγονότα στη ζωή των δανειοληπτών (απώλεια εργασίας κ.α.), αποτέλεσαν παράγοντες που, δρώντας υπό την απουσία θεσµών συµβουλευτικής υποστήριξης των καταναλωτών σε θέµατα υπερχρέωσης, συνέβαλαν ανενόχλητα στην αυξανόµενη υπερχρέωση νοικοκυριών που, αδυνατώντας εν συνεχεία να αποπληρώσουν τα χρέη τους, υπέστησαν και υφίστανται, τις αλυσιδωτά επερχόµενες καταστροφικές συνέπειές της. Σηµαντικό µέρος των πολιτών έχει οδηγηθεί σήµερα στη περιθωριοποίηση, καθώς, µη διαθέτοντας σοβαρή αγοραστική δύναµη και δυνατότητα απεγκλωβισµού από την υπερχρέωση, δεν είναι σε θέση να σχεδιάσει τη συµµετοχή του στην οικονοµική και κοινωνική ζωή. Η υπερχρέωση αναδεικνύεται πλέον ως ένα από τα µεγαλύτερα κοινωνικά προβλήµατα και στη χώρα µας και ως σύγχρονο κοινωνικό κράτος δικαίου έχουµε καθήκον να αντιµετωπίσουµε. Κανείς δεν µπορεί πια να αγνοεί την αδήριτη ανάγκη να δοθεί η πραγµατική δυνατότητα στους υπερχρεωµένους καταναλωτές και επαγγελµατίες να πραγ- µατοποιήσουν πλέον ένα νέο οικονοµικό ξεκίνηµα στη ζωή τους.»

Αυτά έλεγε τότε η εισηγητική έκθεση μέσα από μία ενδοσκόπηση της τελολογικής ερμηνείας του νόμου αυτού, δηλαδή, του εξυπηρετούντος σκοπού του νόμου και της ωφέλειας του προς τους πολίτες.

Από την άλλη, η αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου – του τροποποιητικού του αρχικού νόμου Κατσέλη – που αφορά το Πρόγραμμα διευκόλυνσης για ενήμερους δανειολήπτες και τροποποιήσεις του Αρχικού νόμου ξεκινούσε ως εξής :

«  Η οικονομική συγκυρία την οποία διέρχεται η χώρα και τα αποτελέσματα αυτής, όπως οι μεγάλες μειώσεις εισοδημάτων, μισθών και συντάξεων, η απώλεια εργασίας και η έκρηξη της ανεργίας, έχουν οδηγήσει τους πολίτες σε δυσκολία να ανταποκριθούν στις δανειακές τους υποχρεώσεις. Σημαντικό μέρος των πολιτών πασχίζουν και καταφέρνουν να ανταπεξέλθουν παρά τις εισοδηματικές ή εργασιακές αλλαγές που έχουν υποστεί, οι οποίοι ακόμη και κάτω από αυτές τις αντίξοες συνθήκες αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των δανειοληπτών. ………………. Και μεταξύ άλλων συνέχιζε ……….. Σκοπός του παρόντος είναι η θεσμοθέτηση ενός προγράμματος αποπληρωμής δανειακών υποχρεώσεων, βάσει του οποίου η μηνιαία καταβολή θα προσαρμόζεται στην τρέχουσα οικονομική δυνατότητα του κάθε δανειολήπτη. …».

Αυτή λοιπόν η αναγκαιότητα προστασίας των αδύναμων οικονομικά και υπερχρεωμένων πολιτών καλύφθηκε νομοθετικά με το Νόμο Κατσέλη και κλήθηκε η δικαστική εξουσία να κρίνει, όπως κι έγινε, τις χιλιάδες ή μάλλον τις δεκάδες χιλιάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες αιτήσεις συμπολιτών μας σε όλη την επικράτεια.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΠΟΙΖΩ, τα οποία προέρχονται από το Ειρηνοδικείο της Αθήνας: 

-Από τις 150.693 αιτήσεις οι 28.686 έχουν κατατεθεί στο Ειρηνοδικείο της Αθήνας. 

-Στο Ειρηνοδικείο Αθηνών έχουν ήδη συζητηθεί 4.565 αιτήσεις και στα Ειρηνοδικεία της υπόλοιπης επικράτειας 21.495 αιτήσεις. 

-Στο Ειρηνοδικείο της Αθήνας έχουν εκδοθεί 3.900 αποφάσεις και στα Ειρηνοδικεία της υπόλοιπης χώρας 17.009 αποφάσεις. 

-Από τις εκδοθείσες αποφάσεις στο Ειρηνοδικείο της Αθήνας οι 1.996 αιτήσεις έγιναν δεκτές ενώ 1.445 ήταν απορριπτικές (426 πάντως έχουν προσφύγει στο Εφετείο της Αθήνας). Για το πόσες αιτήσεις έγιναν δεκτές και πόσες απορρίφθηκαν στα υπόλοιπα Ειρηνοδικεία της χώρας, δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία διαθέσιμα. 

-Στο Ειρηνοδικείο της Αθήνας, όλα αυτά τα χρόνια, έχει επιτευχθεί μόλις ένας δικαστικός συμβιβασμός και έχουν επικυρωθεί μόλις δύο εξωδικαστικοί συμβιβασμοί. 

Από τα στοιχεία αυτά (έτους 2015) προκύπτει ότι κατά μέσο όρο μία στις δύο αιτήσεις υπερχρεωμένων νοικοκυριών γίνονται δεκτές που σημαίνει ότι το ήμισυ των αιτούντων αναπαύονται στο μαξιλάρι της οικονομικής ανακούφισης από την υπερχρέωσή τους. Οι υπόλοιποι συνεχίζουν να αγωνιούν για τη τύχη της οικογενείας τους και το μέλλον των παιδιών τους, καθότι παραπάνω από τους μισούς βρίσκονται στα όρια της φτώχειας και κάτω από αυτήν.

Επομένως, υφίσταται η αναγκαιότητα να εξακολουθήσει να υπάρχει ο Νόμος Κατσέλη προκειμένου να προστατεύει τα υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα και νοικοκυριά ιδίως όταν στην εποχή των μνημονιακών δεσμεύσεων ο αγώνας του ελληνικού νοικοκυριού προκειμένου να αντεπεξέλθει  και να καλύψει τις βασικές του βιοτικές ανάγκες και δαπάνες διαβίωσης είναι άνισος ιδίως όταν στα νοικοκυριά αυτά υπάρχουν αδύναμα μέλη όπως γέροντες γονείς που βλέπουν  τη σύνταξή τους να συρρικνώνεται  και ανήλικα τέκνα που λιποθυμούν από έλλειψη σωστής διατροφής στα σχολεία που φοιτούν και όταν και οι δύο γονείς απολύθηκαν κι έχασαν την εργασία τους και εξακολουθούν να είναι άνεργοι καθόσον η εύρεση εργασίας και επαναπρόσληψη στα χρόνια μας σε ηλικίες από 45 ετών και άνω για τους εργοδότες  είναι κόκκινο πανί.

Πριν λοιπόν απαντήσω στο ερώτημα του θέματος της σημερινής ημερίδας εάν τελικά έρχεται το τέλος του Νόμου Κάτσέλη και ποιο είναι αυτό κι αν πράγματι ένας τέτοιος νόμος σε μία τέτοιου είδους οικονομική και κοινωνική συγκυρία, όπως την περιγράψαμε παραπάνω θα έπρεπε να έχει ημερομηνία λήξης ή όχι, θα ήθελα σε γενικές γραμμές να σκιαγραφήσω το περιεχόμενο του νόμου και την προσφορά του στους ανήμπορους φτωχούς και υπερχρεωμένους πολίτες :

Με λίγα και όσο το δυνατόν απλά λόγια :

Σύμφωνα με το νόμο 3869/2010, δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση στο αρμόδιο δικαστήριο (ειρηνοδικείο) για τη ρύθμιση των οφειλών τους έχουν τα φυσικά πρόσωπα που δεν έχουν πτωχευτική ικανότητα και έχουν περιέλθει, χωρίς δόλο, σε μόνιμη αδυναμία πληρωμής ληξιπρόθεσμων χρηματικών οφειλών. Με αυτή την παράγραφο επεκτείνεται η έννοια της πτωχεύσεως και στα φυσικά πρόσωπα-ιδιώτες, που δεν έχουν εμπορική ιδιότητα. Τα φυσικά πρόσωπα, για να υπαχθούν στο νόμο, θα πρέπει είτε να έχουν παύσει την εμπορική τους ιδιότητα είτε να έχουν ατομική επιχείρηση που, όμως, δεν τους προσδίδει την εμπορική ιδιότητα. Επιπλέον, από το νόμο εξαιρούνται: α) όσοι έχουν αναλάβει χρέος το τελευταίο έτος πριν την υποβολή της αίτησης για την έναρξη της διαδικασίας, β) όσοι έχουν οφειλές που προέκυψαν από αδικοπραξία που διαπράχθηκε με δόλο, από διοικητικά πρόστιμα, χρηματικές ποινές, και αφορούν στην υποχρέωση διατροφής συζύγου ή ανήλικου τέκνου.

Πλέον με τον τελευταίο τροποποιητικό νόμο στις οφειλές εντάσσονται οι βεβαιωμένες οφειλές στην Φορολογική Διοίκηση, τον ΚΕΔΕ και τον Τελωνειακό κώδικα, οι βεβαιωμένες οφειλές προς τους ΟΤΑ α΄και β΄βαθμού και τα νομικά πρόσωπα αυτών, όπως έχουν διαμορφωθεί με βάση τις προσαυξήσεις και τους τόκους εκπρόθεσμης καταβολής, συμπεριλαμβανομένων των οφειλών που προκύπτουν από εισφορά σε χρήμα ή την μετατροπή εισφοράς γης σε χρήμα ή και των ήδη ενταγμένων ιδιοκτησιών του ν.1337/1983 (νόμος αυθαιρέτων) από φόρους και τέλη προς το Δημόσιο και τους ΟΤΑ. Και τέλος οι ασφαλιστικές εισφορές από τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης (ασφαλιστικά ταμεία).

Στις διατάξεις του νόμου μπορεί να υπαχθεί ένα φυσικό πρόσωπο μόνο μία φορά.

Πριν ακόμη από την κατάθεση της αίτησης , τα μέρη, δηλαδή, ο αιτών από τη μία και οι διάφοροι πιστωτές του από την άλλη, δύνανται να προσφύγουν στη διαδικασία της διαμεσολάβησης προκειμένου να επιτευχθεί προδικαστικός συμβιβασμός. 

Στην περίπτωση που επιλεγεί αυτή η δυνατότητα κι αποτύχει αυτός κι από την στιγμή που θα κατατεθεί η αίτηση ο νόμος επιβάλλει τις εξής προθεσμίες :

Α) την προθεσμία επίδοσης της αίτησης εντός 15 ημερών προς τους πιστωτές – αντιδίκους.

Β) την υποχρέωση των πιστωτών εντός μήνα από την επίδοση να αποδεχθούν ή όχι το προτεινόμενο σχέδιο διευθέτησης οφειλών του αιτούντα και να καταθέσουν στον φάκελο που έχει ανοιχθεί τις απόψεις τους.

Γ) Εντός 2 μηνών από την κατάθεση να επικυρωθεί ο τυχόν επελθών συμβιβασμός άλλως να οριστεί η ημερομηνία συζήτησης της προσωρινής διαταγής με την οποία ζητά ο αιτών την αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων κατά της περιουσίας του υπό τον όρο της μη μεταβολής της νομικής και πραγματικής κατάστασης της ακίνητης περιουσίας του και την ορισθείσα από τον Δικαστή προσωρινή καταβολή μίας ελαχίστης μηνιαίας δόσης των οφειλών του μέχρι την έκδοση της αποφάσεως επί της αιτήσεώς του, η μηνιαία καταβολή μπορεί να κυμαίνεται από το 10% της τελευταίας ενήμερης μηνιαίας δόσης μέχρι και μηδενικές καταβολές.

Και Δ) εντός 6 μηνών από την κατάθεση πρέπει να ορίζεται η κύρια συζήτηση της αιτήσεως.

Με τις τελευταίες τροποποιήσεις έχει προστεθεί στο νόμο Κατσέλη στο άρθρο 5^α που φέρει τίτλο ταχεία διευθέτηση μικροοφειλετών τη ρύθμιση μικρών οφειλών (συνήθως από καταναλωτικά δάνεια και κάρτες) ύψους οφειλής μέχρι 20.000 € με μία σειρά σωρευτικών προϋποθέσεων που δεν είναι στιγμή να αναλύσουμε.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να επισημάνουμε ότι το πρώτο μεγάλο πρόσκαιρο ευεργέτημα που προσφέρει ο Νόμος Κατσέλη είναι ότι από τη στιγμή της κατάθεσης της αιτήσεως απαγορεύεται κάθε πράξη αναγκαστικής εκτέλεσης κατά της ακίνητης περιουσίας του αιτούντος.

Εάν γίνει δεκτό το αίτημα χορήγησης προσωρινής διαταγής χορηγείται αναστολή εκτέλεσης, δηλαδή, αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων της ακίνητης περιουσίας του οφειλέτη για χρονικό διάστημα που δεν θα υπερβαίνει τους 6 μήνες ή εφόσον η συζήτηση της κύριας αιτήσεως έχει προσδιοριστεί να συζητηθεί σε βραχύτερο χρόνο η αναστολή χορηγείται μέχρι τη συζήτησή της.

Στη συζήτηση για τη χορήγηση της αναστολής, ο Ειρηνοδίκης εξετάζει την παραδεκτή άσκηση της αιτήσεως, την ευδοκίμηση της αιτήσεως και την πρόκληση ουσιώδους βλάβης στον αιτούντα.

Από κει και πέρα φτάνουμε στη συζήτηση της κύριας αιτήσεως όπου ο νόμος παρέχει τις εξής δυνατότητες από την στιγμή που γίνει δεκτή η αίτηση.

Με την τελευταία τροποποίηση του νόμου Κατσέλη αν τα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη δεν είναι επαρκή για να καλύψουν τις οφειλές του, το δικαστήριο αφού αφαιρέσει το ποσό που απαιτείται για την κάλυψη των ευλόγων δαπανών διαβίωσης του ιδίου και των προστατευόμενων μελών της οικογένειάς του, όπως αυτές έχουν προσδιοριστεί από Έρευνα

Οικονομικών προϋπολογισμών που διενεργεί κάθε χρόνο η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, διατάζει την καταβολή μηνιαίως και για χρονικό διάστημα 3 ετών, του ποσού που απομένει με βάση τα περιουσιακά στοιχεία και τα πάσης φύσεως εισοδήματά του, για την ικανοποίηση των απαιτήσεων των πιστωτών με σύμμετρο διανεμόμενο τρόπο. Αυτό αποκαλείται δικαστική ρύθμιση των χρεών του άρθρου 8.

Παλαιότερα ο νόμος προέβλεπε μεγαλύτερη χρονική διάρκεια της δικαστικής ρύθμισης από 3 έως 5 χρόνια.

Για να ισχύει η δικαστική ρύθμιση πρέπει ο οφειλέτης είτε να εργάζεται κατά τη διάρκεια της περιόδου ρύθμισης σε κατάλληλη εργασία ή εάν δεν εργάζεται να καταβάλει εύλογη προσπάθεια εξεύρεσης ανάλογης εργασίας. Η προσπάθεια αυτή τεκμαίρεται εφόσον ο οφειλέτης έχει εγγραφεί στα μητρώα ανέργων του ΟΑΕΔ ή έχει κάρτα ανεργίας και δεν έχει αποκρούσει αναιτιολόγητα πρόταση από τον Οργανισμό για ανάληψη εργασίας.

Και φτάνουμε στο επίμαχο σημείο, στο σημείο για το οποίο δημιουργήθηκε η προβληματική για το εάν έχουμε φτάσει στο τέρμα του Νόμου Κατσέλη και αφορά τη διαδικασία ρευστοποίησης περιουσίας όταν υπάρχει αίτημα στην αίτηση του οφειλέτη για την προστασία της κύριας κατοικίας του (άρθρο 9).

 

Πριν την τελευταία τροποποίηση του 2016 ο νόμος προέβλεπε στο άρθρο 9 ότι : Σε περίπτωση που υπάρχει ρευστοποιήσιμη περιουσία, ο νόμος απαλλάσσει το ακίνητο (βεβαρημένο ή μη με εμπράγματη ασφάλεια) που ο οφειλέτης ορίζει ως κύρια κατοικία, και το δικαστήριο ορίζει εκκαθαριστή για την εκποίηση της υπόλοιπης ακίνητης περιουσίας εφόσον κρίνεται απαραίτητο για την ικανοποίηση των πιστωτών (άρθρο 9). Η αξία της κύριας κατοικίας θα πρέπει να μην υπερβαίνει το προβλεπόμενο όριο αφορολόγητης απόκτησης πρώτης κατοικίας, προσαυξημένο κατά πενήντα τοις εκατό. Στο βαθμό που αυτό συμβαίνει, το δικαστήριο ρυθμίζει την ικανοποίηση των απαιτήσεων των πιστωτών μέχρι το ποσό που ανέρχεται στο ογδόντα πέντε τοις εκατό της εμπορικής αξίας της κύριας κατοικίας  κατόπιν με νεώτερη τροποποίηση μέχρι στο 80%.(άρθρο 9, §2). Η μέγιστη περίοδος τοκοχρεολυτικής εξόφλησης της συνολικής οφειλής, για τη διάσωση της κύριας κατοικίας, δεν μπορεί να υπερβαίνει τα είκοσι έτη (άρθρο 9, §2). Το επιτόκιο που καθορίζεται στη ρύθμιση είναι το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου, όπως προκύπτει από το μηνιαίο στατιστικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος, αναπροσαρμοζόμενο με επιτόκιο αναφοράς το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ.

Στην δικαστηριακή πρακτική αυτό σήμαινε ότι  λόγου χάριν για μία συνολική οφειλή 200.000 €, με αξία της κύριας κατοικίας (εμπορική ή αντικειμενική, τις περισσότερες φορές είναι ταυτόσημες οι αξίες ενίοτε η εμπορική είναι μικρότερη της αντικειμενικής) 100.000 €, ο δικαστής ρύθμιζε το συνολικό χρέος μέχρι του ποσού του 80% της αξίας του ακινήτου, δηλαδή, ρύθμιζε μέχρι τις 80.000 € τα χρέη και τα υπόλοιπα (120.000 €) τα αφαιρούσε (αυτό ήταν το αποκαλούμενο κούρεμα του χρέους).

Σήμερα αυτό όμως αλλάζει με την τελευταία τροποποίηση του 2016 :

Το έτος 2014 σε φύλλο της η εφημερίδα Καθημερινή έγραφε με πηχιαίους τίτλους :

«Ημερομηνία λήξης το τέλος του 2015 θα έχει η ρύθμιση που προωθεί το υπουργείο Ανάπτυξης για τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων, όπως και ο νόμος Κατσέλη. Από το 2016 και με την προϋπόθεση βεβαίως ότι η οικονομία θα έχει εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης, τόσο η ρύθμιση για τα «κόκκινα» δάνεια, όσο και ο «νόμος Κατσέλη» για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά θα αντικατασταθούν από ένα αναμορφωμένο πτωχευτικό δίκαιο για τις επιχειρήσεις, αλλά πλέον και για τα φυσικά πρόσωπα.

Την ίδια ώρα το εάν θα δοθεί παράταση ή όχι στη ρύθμιση που προβλέπει αναστολή των πλειστηριασμών και πόσης διάρκειας θα είναι αυτή, θα εξαρτηθεί πιθανότατα από τις πολιτικές εξελίξεις και από την πορεία της συνολικής διαπραγμάτευσης με την τρόικα.

Ο νόμος 3869/2010 για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, γνωστός και ως «νόμος Κατσέλη», θα έχει αναδρομικότητα ισχύος, ακόμη και μετά την κατάργησή του. Με άλλα λόγια, οι αιτήσεις που θα έχουν υποβληθεί στα Ειρηνοδικεία πριν από την κατάργησή του θα αντιμετωπισθούν με βάση τα όσα προβλέπει, προφανώς για λόγους συνταγματικής τάξης. 

 

Σε τροχιά ανάπτυξης η χώρα δεν βρέθηκε ποτέ, όμως ο νόμος Κατσέλη οδεύει τελικά στην κατάργηση του ή αυτοκατάργησή του. Παρά το γεγονός ότι κατά το Σύνταγμα και κατά την δημοκρατικά εύρυθμη Νομοθετική Λειτουργία της Πολιτείας, ο νόμος δεν καταργείται εάν δεν τον ακυρώσει ή δεν τον καταργήσει άλλος νόμος, ο Νομοθέτης το έτος 2016 με την τελευταία τροποποίηση κατάφερε να περάσει μέσα στο Νόμο Κατσέλη βραδυφλεγή υλικά που θα εκραγούν στις 31 Δεκεμβρίου 2018 όπου και θα σημάνει και το ουσιαστικό τέλος του Νόμου Κατσέλη σε ότι αφορά την προστασία της κύριας κατοικίας.

Το άρθρο 9 του Νόμου προβλέπει στη περίπτωση που υπάρχει αίτημα προστασίας της κύριας κατοικίας κι εφόσον υπάρχει ρευστοποιήσιμη υπόλοιπη ακίνητη και κινητή περιουσία ικανή για την ικανοποίηση των δανειστών τότε το δικαστήριο όταν κρίνει αναγκαίο να παρακολουθήσει και να υποβοηθήσει την εκτέλεση των όρων ρύθμισης των οφειλών για την απαλλαγή του οφειλέτη από τα χρέη ορίζεται Εκκαθαριστής.

Εκκαθαριστής μπορεί να ορίζεται το πρόσωπο που προτείνουν οι πιστωτές οι οποίοι αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία των πιστωτών ή κάποιο άλλο πρόσωπο από κατάλογο των πραγματογνώμων.

Στη περίπτωση αυτή, ο εκκαθαριστής με γνώμονα και μοναδικό κριτήριο την ικανοποίηση των δανειστών θα αποφασίζει για την ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων.

Η πρόταση εκκαθάρισης υποβάλλεται στο δικαστήριο για την ρευστοποίηση της λοιπής περιουσίας το αργότερο μέχρι την καταληκτική ημερομηνία της 31 Δεκεμβρίου 2018 ζητώντας να εξαιρεθεί από την εκποίηση βεβαρημένο ή μη με εμπράγματη ασφάλεια ακίνητο με τις σωρευτικά εξής προϋποθέσεις :

1.    Το συγκεκριμένο ακίνητο να χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία.

2.    Το μηνιαίο διαθέσιμο οικογενειακό εισόδημα να μην υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, προσαυξημένες κατά 70%.

3.    Η αντικειμενική αξία της κύριας κατοικίας κατά το χρόνο συζήτησης της αίτησης να μην υπερβαίνει τις 120.000 € για τον άγαμο οφειλέτη, προσαυξημένη κατά 40.0000 € για τον έγγαμο και κατά 20.000 € προσαυξημένο ανά τέκνο και μέχρι τρία τέκνα.

4.    Ο οφειλέτης να είναι συνεργάσιμος δανειολήπτης. Τούτο σημαίνει ότι ο οφειλέτης έχει τουλάχιστον γνωστοποιήσει στην Τράπεζα όλα τα προσωπικά του δεδομένα που αφορούν την ατομική, οικογενειακή και περιουσιακή του κατάσταση και βάση αυτών έχει προτείνει κι ένα ποσό μηνιαίας καταβολής που θα μπορεί να καταβάλει για την κάλυψη των οφειλών προς το συγκεκριμένο πιστωτικό ίδρυμα.

Εάν ο οφειλέτης βρίσκεται υπό καθεστώς αδυναμίας να εξοφλήσει ακόμα και τις δόσεις από τα  χρέη του τότε μπορεί να αποταθεί προς το Ελληνικό Δημόσιο για την μερική κάλυψη του ποσού της μηνιαίας καταβολής του σχεδίου διευθέτησης οφειλών με συνεισφορά του Ελληνικού Δημοσίου.

Η συνεισφορά του Ελληνικού Δημοσίου δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 3 έτη και καταβάλλεται στους πιστωτές υπό την προϋπόθεση ότι ο οφειλέτης παραμένει συνεπής στην καταβολή της ελάχιστης συνεισφοράς

Το ύψος της ελάχιστης συνεισφοράς του οφειλέτη όπως και του ελληνικού δημοσίου θα καθορίζεται με απόφαση του υπουργείου Οικονομίας.

Η εξυπηρέτηση δε της οφειλής θα γίνεται με επιτόκιο που δεν υπερβαίνει αυτό της ενήμερης οφειλής ή το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου με κυμαινόμενο ή σταθερό επιτόκιο που ίσχυε, σύμφωνα με το στατιστικό δελτίο της ΤτΕ κατά το τελευταίο μήνα με το οποίο υφίσταται μέτρηση και χωρίς ανατοκισμό.

Για τον προσδιορισμό του χρονικού διαστήματος τοκοχρεολυτικής εξόφλησης λαμβάνεται υπόψη  το ύψος της οφειλής και η οικονομική δυνατότητα του οφειλέτη.

Η περίοδος εξόφλησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 20 χρόνια εκτός αν η διάρκεια των δανειακών συμβάσεων είναι μεγαλύτερη των 20 ετών οπότε ο Δικαστής μπορεί να καθορίσει μεγαλύτερη διάρκεια αποπληρωμής με ανώτατο χρονικό όριο αυτό των 35 ετών.

Τέλος στη περίπτωση μη τήρησης των υποχρεώσεων της τμηματικής στις ορισθείσες από το δικαστήριο δόσεις καταβολής των χρεών του, το πιστωτικό ίδρυμα έχει το δικαίωμα να κινήσει πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης ακόμη και κατά της μοναδικής κατοικίας του οφειλέτη. Ο νόμος θέτει για το παραπάνω ως προϋπόθεση την υπαίτια καθυστέρηση εκ μέρους του οφειλέτη 4 διαδοχικών μηνιαίων δόσεων ή η καθυστέρηση όταν δεν είναι διαδοχική πρέπει το ύψος του ποσού των δόσεων από την καθυστέρηση να είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των τεσσάρων μηνών ετησίως.

Επίσης, εάν ο οφειλέτης καθυστερεί ή δυστροπεί στην καταβολή των δόσεων της ρύθμισης που έχει αποφασίσει το δικαστήριο πάνω από τρεις μήνες μπορεί με αίτηση των πιστωτών του να ζητηθεί ή έκπτωση του συγκεκριμένου οφειλέτη από την ρύθμιση (άρθρο 11).

Τι σημαίνει λοιπόν η τελευταία τροποποίηση στο άρθρο 9 του Νόμου Κατσέλη και ο καθορισμός του χρονικού ορίου της 31 Δεκεμβρίου 2018 ; όπως επίσης και προς τα πού οδεύει η προστασία της κύριας κατοικίας μέσα από τον Νόμο αυτόν ; Ποια συμπεράσματα εξάγονται και ποιες λύσεις μπορούν να προταθούν :

1.    Ο οφειλέτης πλέον για να προστατεύσει την κύρια κατοικία του πρέπει να έχει καταθέσει αίτηση μέχρι την καταληκτική ημερομηνία της 31^ης Δεκεμβρίου 2018. Δηλαδή, από την 1^η Ιανουαρίου 2019 και μετά, σύμφωνα με το γράμμα του Νόμου δεν θα μπορεί να καταθέσει αίτηση;

- Θα μπορεί αλλά δεν θα έχει το δικαίωμα να ζητήσει την προστασία της κύριας κατοικίας του παρά μόνο τη ρύθμιση των οφειλών του. Ουσιαστικά από 1^ης Ιανουαρίου 2019 θα σημάνει και το τέλος του Νόμου Κατσέλη με τον οποίο προστατευόταν τουλάχιστον η κύρια κατοικία των οφειλετών.

2.    Η αρχή ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ από τη θεωρία έγινε πράξη. Από τις αλλαγές του Νόμου Κατσέλη σε συνδυασμό με την αλλαγή που συντελείται με τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς και τα προνόμια που απέκτησαν οι ιδιωτικές συστημικές τράπεζες έναντι ακόμη και του Ελληνικού Δημοσίου με την τελευταία τροποποίηση των διατάξεων του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, αναδεικνύεται ως υπέρτερο έννομο αγαθό η προστασία των συμφερόντων των ιδιωτικών τραπεζών έναντι των πάντων, σύμφωνα με τις αρχές και τα ιδανικά του Καπιταλισμού. Η ΕΚΤ έχει αναδειχθεί στον πατερούλη των ιδιωτικών συμφερόντων του τραπεζικού κεφαλαίου και οι αποφάσεις της πλέον δεσμεύουν όχι μόνο τις εθνικές τράπεζες των χωρών της Ευρωζώνης αλλά γίνονται νόμοι του κράτους και αποκτά κυριαρχία. Στο παιχνίδι της κυριαρχίας του τραπεζικού κεφαλαίου έχει ως σύμμαχο στο πλευρό της και εκτελεστή των αποφάσεών της  την ίδια την δικαστική εξουσία, η οποία καλείται να εφαρμόσει το παραγόμενο δίκαιο της εξυπηρέτησης των συμφερόντων της.

3.    Ο Νόμος Κατσέλη ξεκίνησε ως μία ασπίδα σωτηρίας για τον υπερχρεωμένο αδύναμο οφειλέτη στον καιρό της οικονομικής κρίσης και διαρκούσης αυτής μετεξελίσσεται σε δεκανίκι σωτηρίας των ίδιων των τραπεζών.

4.    Αυστηροποιήθηκε με πολλές προϋποθέσεις το πλαίσιο της προστασίας του Νόμου της ρύθμισης των οφειλών των υπερχρεωμένων νοικοκυριών και τούτο μεταφράζεται σε ακόμα μεγαλύτερο περιορισμό του αριθμού των δανειοληπτών των οποίων η κατοικία θα προστατεύεται από πλειστηριασμούς. Στο προσχέδιο της συμφωνίας αναφέρεται ότι έως το τέλος του 2016 θα αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του νομικού και θεσμικού πλαισίου του νόμου 3869/2010. Υπενθυμίζεται ότι όταν θεσπίστηκαν οι αλλαγές στα κριτήρια του νόμου Κατσέλη, με τον νόμο 4346/2015, προβλεπόταν ότι το αναθεωρημένο θεσμικό πλαίσιο θα ισχύσει έως τις 31 Δεκεμβρίου 2018. Η επανεξέτασή του προβλεπόταν και τότε. Ωστόσο αυτό που είχε συμφωνηθεί με τους δανειστές ήταν να γίνει αυτή η διαδικασία λίγο πριν από τη λήξη των τριών ετών. Στο πλαίσιο, πάντως, της βελτίωσης της εφαρμογής του νόμου Κατσέλη υπήρξε πρόβλεψη διορισμού ειδικά καταρτισμένων δικαστών, προκειμένου να μειωθεί ο χρόνος εκδίκασης των εκκρεμών αιτήσεων και ο διορισμός και επιπλέον υπαλλήλων για τη γραμματειακή υποστήριξη. Επίσης Καθορισμός δικαστικών αιθουσών που θα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την εκδίκαση αιτήσεων υπαγωγής στον νόμο 3869/2010 κ.λ.π.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι μέλλει γενέσθαι ;

Ο νόμος Κατσέλη δεν είναι αποκλειστικά νομικό θέμα που θα πρέπει να απασχολεί τους δικαστικούς και δικηγορικούς κύκλους. Η φιλοσοφία του νόμου Κατσέλη αναδεικνύει ένα από τα μεγαλύτερα σήμερα προβλήματα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας που δεν είναι άλλο από την υπερχρέωση των πολιτών έναντι των πιστωτικών ιδρυμάτων με παραγόμενη αιτία  την υφιστάμενη σε διεθνές επίπεδο οικονομική κρίση.

Οι  Πολιτικές Ηγεσίες της Χώρας όλα αυτά τα μνημονιακά χρόνια και υπό το βάρος των δανειακών μνημονιακών δεσμεύσεων που έχουν υπογραφεί μέχρι και σήμερα, έχουν δυστυχώς καταστρατηγήσει κάθε έννοια δικαίου που αφορά την εργασία, την αμοιβή, την απασχόληση με καταστρεπτικές συνέπειες για την συνοχή του οικονομικού και κοινωνικού ιστού  της Ελλάδας.

Ο πολίτης το πρώτο πράγμα που θα σκεφτεί είναι να ζητήσει προστασία. Η προστασία αυτή πρέπει να παρέχεται στα πλαίσια διαχείρισης μίας κρίσης από τη Νομοθετική και Εκτελεστική Εξουσία. Η Δικαστική Εξουσία πρέπει να καλείται ακώλυτα και ανεξάρτητα να εφαρμόσει τις αποφάσεις των δύο προηγούμενων με τον προστατευτικό μανδύα της τήρησης του Ελληνικού Συντάγματος. Το έργο της Νομοθετικής και Εκτελεστικής Εξουσίας για την προστασία των πολιτών της Χώρας στα χρόνια της Κρίσης πρέπει να μετουσιώνεται στη θέσπιση εκείνων των Κανόνων Δικαίου οι οποίοι με αποκλειστικό γνώμονα τα συμφέροντα των αδυνάτων στρωμάτων του λαού, θα προστατεύουν τα συμφέροντά του. Προστασία πρέπει να παρέχεται αδιάκριτα σε όλους, ανεξαρτήτως κοινωνικής και οικονομικής θέσης αλλά σε επείγουσες περιπτώσεις, όπως σε μία υφιστάμενη οικονομική κρίση, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην προστασία του πιο αδύναμου, ιδίως όταν αυτός δεν ευθύνεται για τον οικονομικό του μαρασμό ή η ευθύνη του είναι σαφώς ήσσονος σημασίας από την πολιτική ευθύνη της κακοδιαχείρισης της Εθνικής Οικονομίας από τις κυβερνήσεις των τελευταίων τουλάχιστον 30 ετών.

Στα πλαίσια της άμυνας και της προστασίας των πιο οικονομικά ανυπαίτιων αδυνάτων του λαού μας ψηφίστηκε ο Νόμος Κατσέλη για να προφυλάξει στα χρόνια της Κρίσης το αυτονόητο και κεκτημένο δικαίωμα να διατηρήσει κάθε πολίτης αυτής της Χώρας το δικαίωμά του να έχει ένα σπίτι γι’ αυτόν και την οικογένειά του.

Η προστασία της κύριας κατοικίας που παρείχετο με το Νόμο Κατσέλη δεν πρέπει να μπαίνει σε χρονικούς περιορισμούς και να αποκτά ημερομηνία λήξης, ιδίως όσο διατηρείται αυτή η οικονομική κρίση και όσο η εθνική οικονομία της Χώρας δεν ανακτά την αξιοπιστία της εντός κι εκτός των συνόρων.

Πρέπει άμεσα να αφαιρεθεί, καταργηθεί ή ακυρωθεί με Νόμο του Κράτους ο χρονικός περιορισμός της 31^ης Δεκεμβρίου 2018 και να διευρυνθούν τα όρια και οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων  στο Νόμο.

Πρέπει να επανέλθουμε στο προηγούμενο καθεστώς όπου η ρύθμιση να φτάνει έως το 80% της αντικειμενικής αξίας της κύριας κατοικίας.

Λιγότερη αυστηροποίηση του Νόμου περισσότερη ευελιξία, γιατί ο Νομοθέτης πρέπει να ζυγίζει το βάρος των αποφάσεών του και η ζυγαριά να γέρνει στην προστασία των πιο αδύνατων και ανυπαίτιων  για αυτή την κρίση.

Να ενταχθούν με ειδική και ρητή πρόβλεψη στο Νόμο και  οι μικροέμποροι,  δηλαδή τα πρόσωπα εκείνα που ασκούν εμπορικές πράξεις και αποκομίζουν από αυτές κέρδος, το οποίο όμως αποτελεί περισσότερο αμοιβή του σωματικού τους κόπου και μόχθου και όχι αποτέλεσμα κερδοσκοπικών συνδυασμών και δραστηριότητα που ενέχει οργάνωση κεφαλαίου και εργασίας,

Να διευρυνθεί προς τα πάνω το πλαφόν που αφορά την προστασία της κύριας κατοικίας από τα 120.000 € για τον άγαμο τουλάχιστον στα 200.000 €  με τις προβλεπόμενες προσαυξήσεις  για τον έγγαμο και για κάθε τέκνο.

Το  ίδιο πλαφόν να αυξάνεται και για τους πολύτεκνους, τους έχοντες δηλαδή άνω των τριών παιδιών.

Η αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων να δίνεται από την κατάθεση της αίτησης μέχρι την τελεσιδικία της απόφασης επί της κύριας αγωγής και όχι μέχρι τη συζήτηση της αιτήσεως.

Κατά τη συζήτηση της προσωρινής διαταγής η χορήγηση της αναστολής να δίδεται με μεγαλύτερη επιείκεια και με μοναδικό κριτήριο από τον Δικαστή η έρευνα του παραδεκτού και νόμω βάσιμου της αίτησης χωρίς να ερευνάται επί της ουσίας η πιθανή ευδοκίμηση της αιτήσεως.

Να διευρυνθεί ο χρόνος κατά τον οποίο θα επιτρέπεται μετά από αίτηση των δανειστών να εκπίπτει ο αιτών σε περίπτωση καθυστέρησης των δόσεων της δικαστικής ρύθμισης.

Κοντολογίς :

Το δικαιϊκό μας σύστημα πρέπει να εξασφαλίζει και να προστατεύει το δίκαιο των  συμφερόντων του λαού μας ακόμη και εις βάρος, όχι βέβαια του εθνικού μας πλούτου ή του δημοσίου συμφέροντος, αλλά εις βάρος των συμφερόντων του ιδιωτικού τραπεζικού κεφαλαίου,  που σε καμία των περιπτώσεων δεν μπορεί να ταυτίζεται με το δημόσιο συμφέρον ή ακόμη και να υπερτερεί αυτού, όπως συνέβη με τα προνόμια που δόθηκαν νομοθετικά για την απόδοση του εκπλειστηριάσματος στις ιδιωτικές τράπεζες έναντι του Δημοσίου κατά τη διενέργεια των δημόσιων πλειστηριασμών.

Είναι μακρύς ο δρόμος που χρειάζεται να διανυθεί και ίσως υπό τις παρούσες συνθήκες να είναι και ουτοπικός προκειμένου να τροχοπεδήσει τις ραγδαίες και εις βάρος των συμφερόντων του λαού εξελίξεις που υφαίνονται εδώ και χρόνια με την υπογραφή των δανειακών δεσμεύσεων της Χώρας αλλά τουλάχιστον κάποιες αντίθετες φωνές και γνώμες πρέπει να εξακολουθούν να ακούγονται, τουλάχιστον να μην υπάρχει εφησυχασμός.

Οι πολίτες τόσα χρόνια έχουν βάλει πλάτη απέναντι στην κρίση, για να ορθοποδήσει η Χώρα, όμως τα μέτρα αυτά που επιβλήθηκαν οι θυσίες που έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται από όλους εμάς οδηγούν σε αδιέξοδο, καθότι η πλάτη αυτή που σημαίνει στη πράξη  υπέρμετρη φορολογία, μείωση μισθών και συντάξεων δεν οδηγεί πουθενά αλλού παρά στη πλήρη οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση.

Ο καθένας και η καθεμία από εμάς λοιπόν μέσα από το δικό του επαγγελματικό και κοινωνικό μετερίζι,  ας βάλει πλάτη στην πλάτη που βάζαμε τόσα χρόνια κι ένας άνεμος αντίστασης ας γιγαντωθεί απέναντι στις ραγδαίες κι επικίνδυνες για τον φτωχό συμπολίτη μας εξελίξεις.

Ο αγώνας για την προστασία των αδυνάτων, του ταλαιπωρημένου λαού μας πρέπει να συνεχιστεί και επιτέλους κάποτε να βάλλουν πλάτη οι ίδιοι οι κυβερνώντες για τα συμφέροντα του λαού και όχι μόνο ο λαός .